Cuntenutu
U infinitivu, gerundiu è participiu Sò e trè forme micca persunale di u verbu, vale à dì quelle chì ùn accettanu micca a cuniugazione è dunque ùn sò micca definite da e caratteristiche di u verbu (tempu, umore, numeru è persona). Per esempiu: dorme (infinitivu), dorme (gerundiu), addurmintatu (participiu).
E forme micca persunale di u verbu sò chjamate verboidi è anu a particularità di ùn occupà micca a funzione abituale di u verbu ma piglianu invece un altru rolu in a frase:
- U Gerundiu travaglia cum'è avverbi.
Per esempiu: Simu ghjunti à marchjà. - L'infinitivu funziona cum'è un nome.
Per esempiu: Mi piace assai à cantà. - I participi funzionanu cum'è aggettivi.
Per esempiu: Hà datatu una donna maritata.
L'infinitivu
L'infinitivu hè generalmente capitu cum'è a forma elementare di u verbu, à a quale ùn hè stata applicata nisuna inflessione.
Tuttavia, ci sò i tempi quandu l'infinitivu apparisce in a frasa è ghjè quandu vulete parlà di l'azzione cum'è sughjettu autonomu. In questi casi funziona cum'è un nome è cumple i so roli sintattichi. Per esempiu: Camminà hè assai sanu. ("marchjà" hè u sughjettu di a frasa)
Infinitivi cumpariscenu ancu in a frase quandu un verbu cumpostu hè adupratu, o una frase in chì un verbu ne richiede un altru. Per esempiu: Devu esse, cumminciu à capì.
U participiu
I participi sò quelle forme in cui u verbu diventa aggettivu. In questu casu, u verbu vene à riprisentà un statu chì pò esse assignatu à un nome, generalmente cù a desinenza -ido o -ado, ma qualchì volta (e desinzioni "irregulari") cù a desinenza -erto, -elto, - questu.
I participi sò aduprati ancu in tempi verbi cumposti, dopu à u verbu avè. Per esempiu: simu ghjunti, l'avete cunnisciutu.
U participiu vene spessu in una continuazione di qualchì inflessione di u verbu 'ser' o 'estar', cume accade di solitu in l'agettivi. Hè l'unicu di i verboidi chì ponu avè una inflessione in genere è numeru. Per esempiu: stancu, stancu, stancu, stancu.
U gerundiu
U Gerundiu hè, frà i verbi, quelli chì s'assumiglianu u più à i verbi perchè à un certu puntu ripresentanu sempre un'azione: a differenza chì hà cù i verbi cuniugati hè chì ùn hè micca definita da e caratteristiche di u verbu, chì sò u tempu, u modu, u numeru è a persona.
I Gerundii sò custruiti aghjunghjendu a desinenza -ando o -endo in quantu hè adattatu. Per esempiu: studià, leghje.
Un gerundiu ùn serà mai presentatu in una forma simplice, averà sempre bisognu di un verbu chì a precede (qualsiasi verbu d'azione) induve u gerundiu compie a funzione d'un avverbiu. Per esempiu: Piove, sò venutu à corre
Esempii di infinitivu
Da corre | Chì |
Ghjucà | Bisognu |
Partite | Intraprende |
Dite | Fantasizza |
Depressu | Avè desideratu |
Avè principiatu | Ricrea |
Salute | Ricunnosce |
Testimone | Principià |
Capite | Ballu |
Mori | Annunziate |
- Più esempi in: Verbi à l'infinitivu
Esempii di participi
Ultima | Rinsignatu |
Ricunnisciutu | Partitu |
Custruitu | Scumessa |
Avè mancatu | Riavviata |
Turnatu | Avè apertu |
Depositu | Avè decisu |
Segatu | Calunniatu |
Avè massacratu | Avè svegliu |
Avè pruvatu | Incendiatu |
Principiatu | Salutu |
- Più esempi in: Verbi in participiu
Esempii di gerundii
Ghjunse à urlà | Finitu per abbandunà |
Si move l'intelligenza | Studia a lettura |
Manghja | Sò scappatu scavendu |
Si ne và | Continuate à marchjà |
Capiscu | Hè principiatu |
Vi disturbate | Pensà decisu |
Scappa | Hè statu |
Canale di cantu | Mortu in lotta |
L'aghju intesu cunfessà | Dice alzendu a voce |
Mi ricurdava | Hè natu |
- Più esempi in: Verbi in Gerundiu