Cuntenutu
U verbi sò quelle parolle chì sò aduprate per sprime azzioni, stati, attitudini, cundizioni, eventi di natura o esistenza. Per esempiu: vai, eranu, tu currerete.
Ci hè parechji tippi di verbi è parechji criterii per analizalli secondu a persona, u numeru, u modu, u tempu, frà altre cose.
Dintra a frase custituiscenu u nucleu di u predicatu, postu chì esprimenu quella azzione chì u sughjettu hè in esecuzione, è devenu coincide in numeru cun ella. Per esempiu: Direttore ad misura. ("u direttore" hè u sughjettu, "hà annunziatu a misura" hè u predicatu, "annunziatu" hè u nucleu verbale di quellu predicatu)
Vede ancu: Verbi cunghjucati
Tipi di verbi
Sicondu a persona:
- Primu. U narratore hè quellu chì esercita l'azzione (I / we). Per esempiu: Cunnosce bè a strada.
- Sicondu. U narratore parla à un interlocutore (voi / voi / voi). Per esempiu: Vi vene mane.
- Terzu. U narratore si riferisce à una terza persona, chì ùn hè nè u mittente nè u destinatariu di u messagiu (ellu / ella / elli / elli). Per esempiu: Sapi qualessu hè statu u vostru sbagliu.
Sicondu u numeru:
- Singulare. L'azzione hè stata fatta da una sola persona. Per esempiu: I Aghju compru una bissicletta nova.
- Plurale. L'azzione hè stata fatta trà duie o più persone. Dopu u filmu andò à un risturante.
Sicondu u modu:
- Imperativu. Ordini spressi, indicazioni o richieste. Per esempiu: Andà più veloce.
- Indicativu. Esprimi fatti o idee obiettivi. Per esempiu: U filmu cumincià à À 8 ore di sera.
- Cunghjuntivu. Esprime desideri o probabilità. Per esempiu: Forse Maghju per andà dumane.
Sicondu u tempu:
- Futuru. L'azzione ùn hè ancu accaduta. Per esempiu: A settimane prossima Andaraghju à u supermercatu.
- Presente. L'azzione si passa à u mumentu di l'enunciazione. Per esempiu: Vivu in Argentina.
- Ultima. L'azzione hè dighjà accaduta. Per esempiu: I corte capelli a settimana scorsa.
- Cundiziunale. Una pussibilità seguita. Per esempiu: ghjunghjeria prima si avessi una vittura megliu.
Vede ancu: Tempi verbi
Sicondu a so cumplettazione:
- Prima cunghjugazione. Verbi finiti in –ar. Per esempiu: amà, cantà, ghjucà, circà, liberà, purtà.
- Siconda cunghjugazione. Verbi finiti in –er. Per esempiu: manghja, corri, leghje, rock, crede.
- Terza cuniugazione. Verbi finiti in –ir. Per esempiu: ripetite, lasciate, ridite, gemete, intuisce, fughje, abbrunite.
Chì sò i verboidi?
I Verbi sò forme micca persunale di u verbu, vale à dì, forme micca cunghjugate chì ponu funziunà cum'è verbi o cum'è altri tippi di parolle:
- Infinitivu. Puderanu funziunà cum'è nomi. Finite in -ar, -er, -ir. Per esempiu: Mi piace assai marchjà.
- Participiu. Puderanu funziunà cum'è aggettivi. Finite in –Ado (quandu u verbu à l'infinitivu finisce cù –Ar). Per esempiu: I mo esseri àmados Sò assai impurtanti. O in -andatu (quandu l'infinitivu finisce in –er o –ir). Per esempiu: Mi hai abbandunatu cù u core partita.
- Gerundiu: Pò funziunà cum'è avverbii. Finite in –Andu (quandu l'infinitivu finisce in –ar). Per esempiu: Sò ghjuntu in fretta. O in –In (quandu l'infinitivu finisce in –er o –ir). Per esempiu: Cù u sole surtendu simu andati à fà una spassighjata.
Esempii di frasi cù i verbi
- A settimana passata aghju ghjucatu à u calciu cù i masci di u quartieru.
- Aspetta chì eiu chjamà prestu cusì cuntinuemu in cuntattu.
- Surely parteremu direzzione per u Brasile à a fine di ghjennaghju.
- Iè hai tempu pudemuandà à manghjà Una grande pizza à u bar di traversu a strada.
- Megliu stà quì eiu vai à circà. Mentre vai à vede u menu per vede chì piatti avè.
- Sin'à qualchì annu fà Andava à messa ogni dumenica.
- Am lettura menu dapoi Aghju cuminciatu quellu corsu; I cunsuma longu tempu.
- Ci serà quellu fighjulà quellu Dice u duttore. Finu à allora, hè megliu micca inchietemi.
- Tè Pare ghjustu l'avendu dettu què? Mi pare chì tù quessisupira.
- Quandu tù Chì u mail digià aviamu francatu cunfini.
- aviu quellu cumprà da ellu novi batterie à u telecomandu perchè marchjatu.
- Vi aspettemu à a porta una meza ora fà, perchè micca? ai prestu?
- Innò Aghju capitu cumu a sò risolve stu prublema, hè più duru chè ciò chì Mi aspettava.
- I volepassà stu Natale cù a mo minnanna, spergu per pudè viaghjà.
- Sì l'annu prossimu aghju tempu vai à principià à piglià lezioni di chitarra.
- U mese scorsu avemu avutu quellu mandà a vittura à u meccanicu per chì riparà duie volte.
- Per u matrimoniu di a mo surella pensu chì eiu vai à mette u vestitu rossu chì Aghju compru.
- Iè finitu da à travaglià prima, sicuramente eiu da una spassighjata intornu à u bar.
- Anu arregistratu u record in Londra. Per mè, hè u megliu di sempre.
- sò cumpratu una casa in periferia per andà à passà u weekend quì.
- Simu videndu chì filmi dà sta sera à u sinemà.
- I Pare chì questu computer avè Un virus. Perchè micca u porti à un tecnicu?
- Avemu avutu affittu una stanza, ma quandu simu ghjunti eraoccupatu.
- Sò andatu à u museu di e belle arti. Hè veramente stupente; ci hè opere di tutti i generi.
- Provu da riparà a vittura ma nò aghju un bon meccanicu.
- Di vaghjimu tutti quelli arburi mettenu gialli.
- A musica hè assai altu. Puderia calà un pocu.
- Tè suggeriu chì tù tùfighjulà quella ferita, a sò vai assai prufondu.
- ¿Pudete mette i piatti nantu à u tavulinu? U manghjà dighjà hè prontu.
- I arrubbatu u portafogliu, allora aghju avutu andà à fà a lagnanza à a stazione di pulizza.
- Più esempi in: Frasi cù i verbi
Altri tippi di verbi
Verbi attributivi | Verbi d’azzione |
Verbi copulativi | Verbi di statu |
Verbi ausiliari | Verbi difettosi |
Verbi transitivi | Verbi dirivati |
Verbi pronominali | Verbi impersonali |
Verbi quasi-riflessi | Verbi primitivi |
Verbi riflettenti è difettosi | Verbi transitivi è intransitivi |